Budżet 2011, czyli co elblążanin wiedzieć powinien

Kończy się rok kalendarzowy a wraz z nim upływa rok kadencji nowo wybranych władz samorządowych. Trwają intensywne prace nad zamknięciem budżetu 2011r. – budżetu skreowanego przez poprzednie władze lokalne, a realizowanego przez obecnego Prezydenta Miasta. Przy okazji nasuwa się refleksja: jaki ten rok był, jakie zadania zostały zrealizowane oraz w jakiej kondycji są finanse miasta Elbląg.

Budżet – główny motor rozwoju

Wymiernym narzędziem kreowania polityki lokalnej, w tym finansowej jest budżet miasta. Pełni on także funkcję informacyjną o priorytetach władzy na dany rok budżetowy.

Pozyskać, potem jakoś to będzie…

Priorytetem poprzedniej „ekipy rządzącej” było zwiększenie nakładów na inwestycje prorozwojowe wskutek absorpcji funduszy UE. W tym celu, czasami w pośpiechu przygotowywano wnioski aplikacyjne – z reguły bez przeprowadzania dokładnej analizy zasadności realizacji przedsięwzięcia, możliwości budżetowych pokrycia wkładów własnych, wyliczenia kosztów utrzymania inwestycji z chwilą jej zakończenia.

Stosowana przez poprzednią władzę praktyka pobudzania rozwoju miasta za wszelką cenę,
do złudzenia przypomina mocno krytykowaną i w konsekwencji nie przynoszącą efektów teorię Keynesa i jego efekt mnożnika inwestycyjnego. W przypadku naszego miasta metoda ta pogłębiła niewydolność budżetu w 2010r. finansowania sektora samorządowego, świadczącego usługi publiczne dla społeczności elbląskiej.

Pragnę podkreślić, że priorytetem obecnych władz jest optymalizacja zadań prorozwojowych miasta, ale przed podjęciem decyzji o przystąpieniu do realizacji zadania każde przedsięwzięcie jest poddane głębokiej analizie wraz z przeprowadzeniem oceny merytoryczno – finansowej
w kontekście opłacalności.

Skutkiem działań uprzedniej władzy było, iż prawie wszystkie wnioski uzyskały pozytywną ocenę, co szczególnie negatywnie wpłynęło na wykonanie budżetu 2010r. W miesiącu wrześniu placówki oświatowe stanęły przed groźbą braku wypłaty wynagrodzeń dla pracowników
w ostatnim kwartale. Zaczęły masowo tworzyć się zobowiązania wymagalne. W związku z tym podjęto decyzję o emisji obligacji komunalnych w wys. 45mln zł., z czego znaczna część obligacji została przeznaczona na sfinansowanie działalności bieżącej.

Także niekorzystnie wpłynęło to na kształt budżetu 2011r. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009r. począwszy od 2011r. organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące.

Tegoroczny opracowany przez poprzednie władze, zawierał:

• Dochody bieżące w wys. 394.520.985zł.;

• Wydatki bieżące w wys. 394.419.673zł.,

co skutkowało wygenerowaniem nadwyżki na działalności bieżącej (tzw. nadwyżki operacyjnej) w wys. 101.312zł. Oznacza to, iż maksymalny limit podwyższania wydatków w trakcie roku budżetowego wynosi ok. 100.000zł.

Tymczasem plan budżetu na 2011r. nie zabezpieczał kosztów działalności samorządu w układzie całorocznym. Brakowało ponad 20mln zł., w tym:

• na dz. „Oświata i wychowanie” głównie z przeznaczeniem

na zabezpieczenie wydatków płacowych nauczycieli oraz

na pokrycie zobowiązań z roku poprzedniego ponad 9mln zł.;

• zabezpieczenie zimowego utrzymania dróg i chodników ok. 1,5mln zł.;

• odszkodowanie z tytułu wykupu gruntów pod inwestycje tzw. „unijne” ok. 1,2mln zł.;

• na zabezpieczenie usług przewozowych w transporcie miejskim ok. 2mln zł.;

• na dodatki mieszkaniowe ok. 3mln zł.;

• pozostałe zobowiązania jednostek sektora finansów publicznych ok. 6mln zł.

Małe pole manewru

Nowo wybrane władze samorządowe stanęły przed wielkim wyzwaniem – poziom wydatków mógł być zwiększony jedynie o ok. 100tys.zł., gdy tymczasem niedoszacowanie wydatków wynosiło ponad 20mln zł.

Ponadto od 2011r. deficyt na działalności bieżącej nie mógł być pokryty przychodami zwrotnymi (np. kredytami, obligacjami).

Trudną sytuację finansową potęgował także liczony od 2011r. indywidualny wskaźnik zadłużania się samorządów, którego podstawą do wyliczenia są budżety w latach 2011 -2013. Cechą charakterystyczną tego wskaźnika jest, że jednostki samorządu terytorialnego poprzez prowadzoną przez siebie politykę w zakresie wydatków bieżących, mogą wpływać na własną zdolność do spłaty zadłużenia względnie do przeznaczenia części swoich dochodów bieżących na inwestycje.

Magiczne słowo – zoptymalizować wydatki
W lutym 2011r. został sporządzony Raport o stanie miasta i praktycznie od tego okresu rozpoczęła się mozolna praca mająca na celu zmniejszenie poziomu wydatków bieżących.

W I fazie zlikwidowano 2 jednostki budżetowe – Centrum Pracy i Pomocy oraz Miejskie Biuro Urbanistyczne. Następnie 30 marca 2011r. Prezydent Miasta powołał zespoły ds. przeprowadzenia racjonalizacji wydatków bieżących. Powstało 9 zespołów roboczych ds.:

• Oświaty i edukacyjnej opieki wychowawczej;

• Pomocy społecznej;

• Transportu publicznego;

• Gospodarki mieszkaniowej i geodezji;

• Gospodarki komunalnej;

• Kultury i dziedzictwa narodowego;

• Sportu;

• Administracji publicznej;

• Bezpieczeństwa publicznego.

Zespoły zakończyły pracę 30-09-2011r. W wyniku ich prac dokonano wielu zmian w wydatkach bieżących, skutkujących ich zmniejszeniem, m.in.:

• przeprowadzono badanie efektywności pracy w poszczególnych jednostkach organizacyjnych wraz z dokonaniem zmian w strukturach organizacyjnych;

• konsolidację niektórych grup wydatków na szczeblu samorządu w kontekście procedury o zamówieniach publicznych (energia, ubezpieczenia majątkowe, zakup materiałów, ochrona obiektów, obsługa prawna itp.).

Część efektów pracy zespołów została wprowadzona w 2011r., następne - w 2012r.

W wyniku prac nad racjonalizacją wydatków bieżących wygenerowano nadwyżkę operacyjną ponad 20mln zł., a ponad 5mln zł. nadwyżki prognozuje się na 2012r.

Stabilizacja

Reasumując na początku 2011r. mocno były zagrożone finanse miejskie, jednak u schyłku roku należy podkreślić, iż sytuacja została ustabilizowana. Zabezpieczona finansowo jest optymalna sfera działalności bieżącej miasta bez konieczności ograniczania inwestycji.

Działania podjęte przez samorząd w 2011r. jednoznacznie świadczą o tym, że prawidłowe zarządzanie finansami miasta wymaga determinacji w przeprowadzeniu zmian w strukturze wydatków miejskich (częściowo wskutek zmian legislacyjnych) oraz poszukiwania możliwości ograniczania wydatków bieżących.

Efektem zmian wprowadzonych od roku obecnego jest i będzie zwiększenie nakładów na przedsięwzięcia prorozwojowe miasta, które są niezbędne w celu pozyskiwania inwestorów zewnętrznych do naszego miasta oraz stworzenie nowych miejsc pracy w Elblągu.