Ulice Elbląga - Trybunalska

Pamiętają Państwo ten wierszyk: „Na ulicy Trybunalskiej Mieszka sobie Staś Pytalski, Co gdy tylko się obudzi, Pytaniami dręczy ludzi….”

Oj, wiele, wiele pytań zadałby Staś Pytalski na elbląskiej ulicy Trybunalskiej. Pierwsze z nich byłoby wręcz sensacyjne: - kto i kiedy ukradł nam połowę ulicy? Ba – nie taką zwykłą połowę, ale tę ważniejszą, od której ulica ta wzięła swoją nazwę. Bo jeszcze niedawno ulica Trybunalska zaczynała się przy gmachu Sądu (trybunał) i kończyła u wylotu ul. Słonecznej. A dziś sąd, jak widzimy nie jest już przy ul. Trybunalskiej, a przy Placu Konstytucji.

Na początku XIX wieku, gdy likwidowano fosy i wały Nowego Miasta, w miejscu dzisiejszego sądu utworzył się rozległy plac. Połączono wówczas Wewnętrzną Groblę Młyńską z Zewnętrzną Groblą Młyńską. Na placu tym przed 150 laty wybudowano gmach sądu (dziś nie istnieje), a na jego zapleczu więzienie. W tym też czasie wytyczono nienazwaną jeszcze drogę, łączącą ul. 1 Maja z Katholischen Winckel (obok dawnego cmentarza katolickiego), którą w roku 1890 przedłużono w kierunku Eulen Winckel (róg ul. Zielonej) i Hohenzinnenstrasse, łącząc tym samym ul. 1 Maja ze szpitalem cholerycznym Petsbude przy ul. Słonecznej.

Przed 1858 rokiem sale sądowe mieściły się w Ratuszu na Placu Słowiańskim. Sąd Krajowy, przy ul. 1 Maja był pierwszym tak ważnym obiektem usytuowanym poza obrębem dawnych obwarowań. Budynek pierwotnie miał cechy miejskiego włoskiego pałacu, w latach 1912-13 został przebudowany i rozbudowany o nowe skrzydło (dzisiejszy Sąd) , które zdominowało całą bryłę. Naprzeciw wejścia do nowego skrzydła sądu wybudowano rząd secesyjnych kamienic czynszowych o podwyższonym standardzie. Charakteryzowały je eleganckie i zdobione fronty z wykuszami, balkonami i loggiami oraz dostawionymi od podwórza werandami. Niestety, cała tego fragmentu zabudowa ulicy Trybunalskiej przestała istnieć w 1945 roku. Nie istnieje też południowe skrzydło sądu, przebudowane w latach 70-tych i zaadaptowane na pawilon handlowo-usługowy.

Dzisiejsza ulica Trybunalska jest tylko fragmentem dawnej ulicy (o czym świadczy numeracja domów). Do dziś zachwyca bogactwem secesyjnych kamienic, które tu cudem wręcz ocalały. Po wojnie wielkie mieszkania oficerów i wysokich urzędników dzielono na mniejsze. Część mieszkań zamieniono na biura i urzędy. Natomiast ze zmielonych cegieł uzyskanych z rozbiórki kamienic stojących naprzeciwko sądu, usypano rozległy Plac Zgromadzeń Ludowych, zwany przekornie Placem Czerwonym. Przez plac do roku 1982 przejeżdżała elbląska ciuchcia, blokująca na kilkanaście minut ruch drogowy. Plac od zachodu zamykał dawny cmentarz katolicki, na którym ostatnie pochówki miały miejsce jeszcze po wojnie.

Ulica Trybunalska przed wojną nazywała się Bismarckstrasse. Jej patron - Otto von Bismarck nazywany był Żelaznym Kanclerzem, żył w latach 1815- 1898 i właśnie on był twórcą wielkiej potęgi Prus i zjednoczenia Niemiec. Bismarck delikatnie mówiąc, nie był sympatykiem Polski i Polaków, dlatego nie mógł po wojnie pozostać w nazwie ulicy. Ale elblążanie mieli dobry pomysł: skoro jest tu sąd, czyli inaczej mówiąc trybunał, to niech ulica nazywa się Trybunalska.

Niestety, gdy w roku 1978 wybudowano Aleje Kaliningradzką (dziś Grota Roweckiego) ulicę przedzielono, a za jakiś czas zlikwidowano. Jeszcze później zmieniono adres sądu i tak w naszym mieście zaginęła lub została skradziona ulica. A chyba trochę szkoda….