Konferencja naukowa „W poszukiwaniu szpiegów i dywersantów. Urząd Bezpieczeństwa w gospodarce lat stalinowskich na przykładzie Sprawy Elbląskiej”

Choć nie na skutek egzekucji – dwie osoby straciły przez to życie. W jakich okolicznościach? Czy byli winni? Odpowiedź jest jednoznaczna: nie! To jednak nie miało znaczenia…

Władze komunistyczne szybko uznały, że za pożar odpowiadają francuscy szpiedzy. Tyle wystarczyło, żeby przeprowadzić masową akcję represji wobec Elblążan, niemających często żadnego związku z „Zamechem”. Podejrzanym mógł zostać każdy, nie tylko reemigranci z Francji.

Po śledztwie przeprowadzonym przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa, większość z zatrzymanych była w stanie przyznać się do wszystkiego, byle tylko uniknąć brutalnej przemocy. Sadzanie na nodze odwróconego krzesła, bicie w pięty, wielogodzinne przesłuchania, pozbawianie snu, umieszczanie w cuchnących podziemiach więzienia w Gdańsku. To tylko niektóre z metod stosowanych przez śledczych. Nie może więc dziwić, że ludzie przyznawali się do wyimaginowanych zarzutów, które formułowano w aktach oskarżenia. Także do podpalenia hali nr A20.

Przypadek Elbląga nie był jednak wyjątkiem. Urząd Bezpieczeństwa podobne metody stosował też w innych sprawach. Gospodarką zajmował się specjalnie do tego celu stworzony Departament IV Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Zarys jego działalności zostanie przedstawiony w trakcie organizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej konferencji naukowej „W poszukiwaniu szpiegów i dywersantów. Urząd Bezpieczeństwa w gospodarce lat stalinowskich na przykładzie Sprawy Elbląskiej”.

Przede wszystkim chcemy jednak oddać hołd wszystkim osobom represjonowanym przez system komunistyczny w Elblągu.

Program konferencji

9.00-9.30 – otwarcie konferencji, powitanie zaproszonych gości.

Panel I: Realia pierwszych lat powojennej Polski

• 9.30-9.55 dr Witold Bagieński (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie) – Departament IV Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego – zarys działalności.

• 9.55-10.25 Paweł Sztama (Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie/Uniwersytet im. Marie Curie Skłodowskiej w Lublinie) – Józef Kratko – szef Departamentu IV Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego

• 10.25-10.50 dr Aneta Nisiobęcka (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie) – Reemigracja z Francji do Polski po II wojnie światowej

• 10.50-11.15 dr Daniel Czerwiński (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku) – Sprawa Elbląska jako przykład działalności aparatu bezpieczeństwa w gospodarce lat stalinowskich

• 11.15-11.30 dyskusja

11.30-13.00 Przerwa kawowa i przejście na skwer Ofiar Sprawy Elbląskiej. Złożenie wieńców i udział w uroczystościach miejskich związanych z 70-tą rocznicą Sprawy Elbląskiej.

Panel II: „Sprawa Elbląska w dokumentach i wspomnieniach świadków”

• 13.00-13.25 – dr Tomasz Gliniecki – Sprawa Elbląska we wspomnieniach uczestników. Perspektywa historyczna

• 13.25-13.50 – prezentacja filmu ze wspomnieniami Marii Pawlik, wdowa po skazanym w Sprawie Elbląskiej

• 13.50-15.00 – panel dyskusyjny: „Sprawa Elbląska z perspektywy lat”. Prowadzenie prof. Mirosław Golon. Udział: red. Grażyna Wosińska, Maryna Pawlik, dr Tomasz Gliniecki.

Wydarzenia towarzyszące:

• Wystawa: „Sprawa Elbląska. Galeria zdjęć”. Autorka – red. Grażyna Wosińska. Koordynator - Daniel Lewandowski z GE Power.

• Wystawa: „Rozkaz nr 00485. Antypolska operacja NKWD na sowieckiej Ukrainie 1937-1938” (polsko-angielska).

----- patronat medialny -------