Kto ma rację?

STANOWISKO
Elbląskiego Komitetu Obywatelskiego
w sprawie partycypacji społecznej w Elblągu

Problem z komunikacją
Z niepokojem obserwujemy niedostateczne umiejętności elbląskiego samorządu w komunikowaniu się z mieszkańcami Elbląga. Świadczy o tym m.in. sposób wdrażania „programu parkingowego” i „programu mieszkaniowego”, które nie zostały poprzedzone akcją informacyjną i rzetelnymi konsultacjami z mieszkańcami miasta. Samorząd konsultuje z mieszkańcami sprawy trzeciorzędne np. nadanie imion elbląskim tramwajom, a nie pyta ich o kwestie dla nich najważniejsze. W tym zakresie od wielu lat sytuacja się nie zmienia.

Błędna postawa
Wydaje się, że jest to pokłosiem postawy rządzących – my zostaliśmy wybrani przez mieszkańców do rządzenia, my będziemy o wszystkim decydowali nie pytając nikogo o zdanie, jeżeli mieszkańcom nie będzie się to podobało, to za cztery lata nas nie wybiorą.
Czas takiego rozumowania nieuchronnie dobiega końca. Demokracja przedstawicielska zmienić się musi w demokrację partycypacyjną (deliberatywną), gdzie istotny jest nieustanny dialog z mieszkańcami. Oznacza to, że przy nieumniejszeniu roli władz wybieralnych, równie ważna jest wola mieszkańców, wyrażona nie tylko poprzez głosowanie co cztery lata, ale poprzez codzienne współzarządzanie miastem.
Katastrofalnie niska frekwencja wyborcza wśród elblążan jest w dużej mierze pochodną deficytu demokratycznego w naszym mieście – braku partycypacji społecznej elblążan.

Partycypacja społeczna
W nowoczesnym systemie sprawowania władzy partycypacja społeczna jest niezbędna i powinna być niezwłocznie wdrożona w Elblągu.
Zazwyczaj określa się jej trzy poziomy.
a.Pierwszy poziom to INFORMACJA, czyli przekazywanie mieszkańcom informacji o sprawach ich dotyczących. Nie tylko w sposób bierny (zawieszenie w gablocie czy zamieszczenie w Biuletynie Informacji Publicznej), lecz proaktywny – dostarczanie mieszkańcom w skuteczny sposób czytelnej, dostosowanej do poziomu odbiorcy, aktualnej informacji.
b.Drugi poziom to KONSULTACJE SPOŁECZNE, czyli zasięganie opinii mieszkańców w sprawach, które ich dotyczą. Jest to proces, który powinien być zaplanowany w czasie. Rozpoczyna się przekazaniem skutecznej, czytelnej informacji na temat konsultowanego zagadnienia, a kończy zebraniem – z zastosowaniem wielu metod - odpowiedzi od jak najszerszej i kompetentnej grupy osób. Należy podkreślić, że ostateczna decyzja należy do władz. Konsultacje powinny być prowadzone proaktywnie, w dobrej wierze, przy zachowaniu zasady reprezentatywności i równości partnerów, rzetelnie, przejrzyście i otwarcie.
c.Trzeci poziom to WSPÓŁDECYDOWANIE. Oznacza to w skrócie zapraszanie mieszkańców i reprezentujących ich organizacji pozarządowych do wspólnego określania problemów i potrzeb społecznych, a także szans rozwojowych wspólnoty lokalnej, wspólnego określania sposobów ich rozwiązywania oraz podejmowania wspólnych działań wdrażających te rozwiązania. Tu główną zasadą jest partnerstwo, poszanowanie dobra wspólnego, dialog, wspólne dochodzenie do rozwiązań lub nawet delegowanie mieszkańcom części decyzyjności przez władze (m.in. tworzenie budżetu partycypacyjnego). Metodą pracy są partnerstwa, zespoły, grupy robocze itp.

Dlaczego partycypacja społeczna?
Rządzenie z zastosowaniem metod partycypacyjnych pozwala na uzyskanie większej społecznej akceptacji rządzących, wybieranie optymalnych, najlepszych decyzji, zmniejsza biurokrację, zmniejsza dystans obywateli od władz („my-oni”), powoduje lepszą realizację programów i strategii, wprowadza elementy kontroli społecznej.
Bardzo dobrym ruchem nowych władz było powołanie Departamentu Komunikacji Społecznej. Jednak samo istnienie departamentu nie zapewnia sprawnego systemu partycypacji elblążan we współzarządzaniu miastem. Potrzebna jest wola polityczna, wiedza na temat nowych rozwiązań partycypacyjnych, stworzenie i wdrożenie systemu partycypacji.
Wydaje się, że współpraca samorządu z organizacjami pozarządowymi jest na dobrej drodze. Organizacje pozarządowe skupiają najbardziej aktywnych społecznie elblążan, jednak nie obejmują wszystkich mieszkańców. Partycypacja społeczna powinna objąć wszystkich zainteresowanych współpracą mieszkańców, nie tylko tych zorganizowanych.

Konsekwencje zaniechania
Coraz więcej polskich samorządów rozwija systemowo partycypację społeczną, która staje się powoli normą w zarządzaniu społecznością lokalną. Normą, która od wielu lat zakorzeniła się na Zachodzie Europy, w Stanach Zjednoczonych, Brazylii itd.
Nie wdrożenie zasad partycypacji społecznej, trwanie w okopach „demokracji przedstawicielskiej”, naraża Elbląg na spowolnienie w rozwoju społecznym i gospodarczym, na co nie możemy wyrazić zgody.  

Wnioski
Uważamy, że niezbędna jest zmiana w stylu rządzenia wspólnotą lokalną Elbląga: stosowanie skutecznych, interaktywnych metod informowania mieszkańców, prowadzenie z nimi stałego dialogu dotyczącego wspólnych spraw, tworzenie infrastruktury do współuczestnictwa i współrządzenia miastem.
Postulujemy:
1.Utworzenie zespołu interdyscyplinarnego, który zajmie się opracowaniem systemu komunikowania i partycypacji społecznej w Elblągu, i który będzie monitorował wdrożenie i funkcjonowanie tego systemu.
2.Opracowanie i przyjęcie uchwały Rady Miejskiej o konsultacjach z mieszkańcami Elbląga z zastosowaniem szerokiego wachlarza metod konsultacyjnych.
3.Opracowanie i wdrożenie planu powoływania Rad Dzielnicowych w Elblągu.
4.Opracowanie zasad powoływania i funkcjonowania partnerstw lokalnych działających na rzecz określonych sfer społeczno-gospodarczych z udziałem władz samorządowych i jednostek podległych.
5.Opracowanie i przyjęcie uchwały Rady Miejskiej w sprawie inicjatywy lokalnej.
Powyższe postulaty wynikają z przedstawionego przez nas władzom samorządowym w zeszłym roku pakietu uchwał obywatelskich. Niektóre z nich zostały zapoczątkowane (np. możliwość tworzenia jednostek pomocniczych samorządu – Rad Dzielnicowych), jednak wiele z nich czeka na realizację.

Deklaracja współpracy
Elbląski Komitet Obywatelski deklaruje współpracę z władzami miejskimi w kwestii budowania systemu partycypacji społecznej w mieście. Jednocześnie z uwagą będziemy obserwować działania samorządu w tym zakresie oraz przedstawiać nasze stanowiska w tej sprawie.

Elbląski Komitet Obywatelski
Elbląg, 31. stycznia 2012

W odpowiedzi na stanowisko Elbląskiego Komitetu Obywatelskiego, zamieszone w lokalnych mediach, informuję, że w ostatnim czasie wiele zamierzeń władz miasta, które mają lub będą miały duży wpływ na życie elblążan, było konsultowanych za pomocą różnych narzędzi:

1.     Ponad tysiąc osób wzięło udział w badaniach fokusowych i ankietowych dotyczących promocji miasta. Wyniki tych badań posłużą do opracowania Strategii Promocji Elbląga, która właśnie powstaje. Wkrótce odbędą się kolejne badania w tej sprawie.

2.     Zarząd Komunikacji Miejskiej za pomocą ankiet przepytał 1400 losowo wybranych kierowców na temat funkcjonowania Strefy Płatnego Parkowania. Na podstawie wyników ankiet ZKM przygotował projekt zmian w strefie, które radni będą głosować na najbliższej sesji Rady Miejskiej. Wśród najważniejszych zmian są:  skrócenie godzin działalności strefy, wprowadzenie opłaty 50 gr za postój do 15 minut, likwidacja stawki progresywnej za dłuższe parkowanie, zwiększenie liczby miejsc dla osób niepełnosprawnych.

3.     Zarząd Dróg szeroko konsultuje z mieszkańcami zmiany dotyczące organizacji ruchu drogowego w mieście. Każdy mieszkaniec drogą mailową może zgłaszać uwagi do proponowanych rozwiązań. W ubiegłym roku w ten sposób konsultowano organizację ruchu na starówce, obecnie trwają kolejne konsultacje, dotyczące następnych zmian w tej dzielnicy miasta. Dodatkowo w sprawie ruchu na starówce w kwietniu ubiegłego roku odbyło się spotkanie z mieszkańcami w ratuszu. Na wniosek mieszkańców Zarząd Dróg zmienił też zasady funkcjonowania sygnalizacji świetlnej na ulicy Ogólnej.

4.     Prezydent Elbląga organizuje bezpośrednie konsultacje społeczne w Urzędzie Miejskim. Nową praktyką jest to, że odbywają się one w godzinach popołudniowych, by mogło wziąć w nich udział jak najwięcej osób. W ten sposób konsultowano m.in. budżet na 2012 rok, plan zagospodarowania tej części miasta, w której rozbudowę planuje Centrum Handlowe Ogrody, debatowano o przyszłości elbląskiego sportu.  Już dzisiaj zapraszam na kolejne konsultacje, związane z nowym planem zagospodarowania, dotyczącym rozbudowy Centrum Ogrody. Odbędą się one 28 lutego o godz. 17 w sali sesyjnej Urzędu Miejskiego.

5.     Nowy Program Mieszkaniowy, o którym EKO wspomina w swoim stanowisku, został wypracowany przez powołany przez Pana Prezydenta zespół, po wielomiesięcznych burzliwych dyskusjach z wszystkimi klubami Rady Miejskiej i związkami zawodowymi. O tym, czy wejdzie w życie zdecydują radni na sesji 14 lutego. Większość zapisów programu, jeśli zostanie przegłosowany, wejdzie w życie od 1 stycznia 2013 roku. Ten czas będzie przeznaczony na szeroką kampanię informacyjną.

To tylko kilka z licznych przykładów ważnych dla mieszkańców spraw, w których pytamy ich o zdanie. Cieszymy się, że Elbląski Komitet Obywatelski deklaruje współpracę w sprawie udziału mieszkańców w podejmowaniu decyzji istotnych dla naszego miasta. Władze miasta oraz pracownicy Urzędu Miejskiego są na taką współpracę otwarci.

 

Rafał Gruchalski

Dyrektor Departamentu Komunikacji Społecznej w Elblągu