18 kwietnia 1948 – wielkie uroczystości ku czci

18 kwietnia 1948 – Przy ul. Agrykola odbyła się uroczystość ponownego pochówku czerwonoarmistów, biorących udział w walkach o Elbląg.

Jesienią 1947 roku w Polsce zaczęła się epoka stalinizmu, charakteryzująca się nasilonymi represjami i nachalną propagandą sowiecką. Gdy jeszcze w lipcu tego roku możliwe było poświęcenie przez Prymasa Polski sztandaru wojskowego dla jednej z elbląskich jednostek, to już kilka miesięcy później odbywały się wyłącznie partyjne, propagandowe masówki. Nasilał się kult wszystkiego, co radzieckie. Organizacje polityczne oraz ideowi działacze prześcigali się w pomysłach szerzenia tego kultu. Na tej fali powstał pomysł utworzenia w Elblągu dużego cmentarza żołnierzy radzieckich. Pomnik ku czci żołnierzy Armii Radzieckiej zbudowano już wcześniej i odsłonięto w pierwszą rocznicę „wyzwolenia Elbląga” - 6 lutego 1946r. Do budowy pomnika użyto (jak mówi legenda) ocalałe fragmenty pomnika Schichau’a. Pomnik postawiono na dużym, wolnym placu pomiędzy niemieckimi cmentarzami przy ul. Agrykola, naprzeciw miejskiego stadionu.

W czasie wojny były tu trzy cmentarze: wzdłuż ul. Kościuszki – katolicki parafii św. Mikołaja, od strony parku Dolinka – protestancki parafii św. Anny i naprzeciw stadionu Olimpii – menonicki. Pośrodku, pomiędzy nimi był jeszcze wolny teren. Właśnie w tym miejscu postanowiono utworzyć duży cmentarz wojskowy, na który przeniesiono mogiły czerwonoarmistów z innych elbląskich cmentarzy oraz z okolic. Przygotowania do komasacji mogił rozpoczęto zimą 1947 roku. Przeprowadzono inwentaryzację żołnierskich grobów i rozpoczęto ich przenoszenie. Między innymi przeniesiono 43 groby czerwonoarmistów z usytuowanego na rogu ul. Bema i Sadowej cmentarza gminy ewangelicko-reformowanej. Łącznie do 3 kwietnia 1948 roku z 15 miejsc pochówków ekshumowano i przeniesiono na nowe miejsce 634 mogiły. Główne uroczystości odbyły się 18 kwietnia 1948 roku. Wzięły w nich udział władze miasta, władze wojskowe, żołnierze 4 Pułku Czołgów i stacjonujący nadal w Elblągu żołnierze sowieccy oraz delegacje zakładów pracy. Uroczystość miała charakter świecki i zorganizowana została „w nowym duchu” marksistowsko-leninowskim. Poprzedzona została ideologicznym wiecem na stadionie miejskim po drugiej stronie ul. Agrykola.

Dziś na cmentarzu spoczywa 2731 żołnierzy radzieckich, lecz są tylko 253 nagrobki. Niektóre mogiły pochodzą już z okresu powojennego. Przed odsłoniętym w 1946 roku pomnikiem już po roku 1990 ustawiono drewniany krzyż oraz krzyż prawosławny oraz tablica z napisem: „Żołnierzom idącym ze Wschodu, ofiarom wojny pochowanym na tym cmentarzu krzyż ten postawiono w dniu Świętej Trójcy”. 

Kartka z kalendarza ukazuje się codziennie, przypominając o ważnych i ciekawych wydarzeniach w naszym mieście i regionie, które miały miejsce przed laty i przed wiekami. Informacje na każdy dzień znajdziecie w dziale Historia/Kartka z kalendarza.