Mimo iż znajduje się w samym centrum Elbląga, nie wszyscy elblążanie ją znają. Nie mieści się tu żaden urząd, nikt przy niej nie mieszka. Zaglądają tu najczęściej kierowcy szukający wygodnego skrótu pomiędzy Giermków i 1 Maja. Ulica Chmurna. Przed wojną Stormstrasse. Jedna ze starszych ulic Nowego Miasta o ciekawej historii.
Większość współczesnych źródeł opisujących najnowszą historię Elbląga, jako niezbity fakt podaje olbrzymie zniszczenia naszego miasta podczas II wojny światowej. Można tam wyczytać, że Stare Miasto zniszczono w 97%, a Nowe Miasto nawet w 100%. Dopiero najnowsze opracowania, w tym wielotomowa Historia Elbląga zadaje kłam tym liczbom. W rzeczywistości centrum Elbląga było mocno zniszczone, ale większość budynków nadawała się do odbudowy. Te na Starym Mieście starał się zabezpieczyć pierwszy architekt miejski, inż. Sierzputowski. Nowe Miasto, jako mniej cenne, w większości poszło do rozbiórki. W jego miejscu wybudowano socrealistyczne bloki, zamazując historyczny układ ulic. Nowe Miasto stało się dzielnicą mieszkaniową. Oś miasta przesunięto z ul. Giermków na ul. 1 Maja, próbując na niej oprzeć nowe centrum Elbląga. Nieskutecznie.
Ul. Chmurna, a właściwie Sztormowa (Stormstrasse) do XIX wieku nie odgrywała wielkiego znaczenia. Biegła równolegle do fosy oddzielającej Stare i Nowe Miasto. Gdy fosę zasypano i na uzyskanym placu wybudowano Nowy Ratusz, znalazła się na jego zapleczu. Nowo powstała gmina żydowska zakupiła leżącą przy Chmurnej częściowo zabudowaną parcelę i w ciągu kilku miesięcy za kwotę 10 tysięcy talarów wybudowała synagogę. Uroczystość poświęcenia, w której wzięły udział władze miasta, dostojnicy oraz elbląskie elity, odbyła się 20 września 1824 r.
Społeczność żydowska Elbląga nigdy nie była znaczna i nie przekraczała 500 osób. Pierwszy znany wyznawca wiary mojżeszowej, Mojżesz Szymon uzyskał prawo do osiedlenia się na stałe w roku 1783. Otrzymał prawo do prowadzenia koszernej kuchni (dla kolejnych Żydów) i zajmował się tłumaczeniem z hebrajskiego. Nie mógł jednak zajmować się handlem. Mimo to szybko się wzbogacił i już po 10 latach nabył leżący w Łasztowni (dziś teren Alstomu) Dwór Drzewny. Wśród pierwszych Żydów zamieszkałych w Elblągu byli Aschenheimowie (Samuel za swą dobroczynność został honorowym obywatelem miasta), Loewenthalowie (właściciele pierwszego w mieście wielkiego domu handlowego), czy dr Samuel Cohn, który tytuł honorowego obywatela Elbląga otrzymał za opanowanie zarazy cholery w roku 1831 oraz za darmowe leczenie ubogich. Nieliczni, ale ważni: zamożni, wykształceni i wpływowi elbląscy Żydzi odgrywali w naszym mieście duże znaczenie. Organizowali komunikację wodną z Krynicą Morską, rozwijali przemysł i bankowość, założyli największą w Europie fabrykę cygar, ale najczęściej wykonywali wolne zawody. Synagoga stała się ważnym w mieście obiektem. W drugiej połowie XIX wieku została rozbudowana i otrzymała nowe funkcje. Każdy z elblążan wiedział, gdzie się znajduje.
Drugim ważnym obiektem, który mieścił się przy ul. Chmurnej, było Prezydium Policji. Do roku 1927 policja była formacją samorządową. Później przeszła pod zarząd państwowy. Jej szefem był Prezydent Policji. Ponieważ po traktacie wersalskim nie mogło być w Elblągu wojska, Niemcy obeszli te ograniczenia tworząc cztery 100-osobowe jednostki policyjne. Ulokowano je w wybudowanych na koszt miasta koszarach przy ul. Saperów.
Do czasów hitlerowskich Elbląg był spokojnym i bezpiecznym miastem. Policjant był przyjacielem obywatela, osobą do której można było zwrócić się o pomoc. Później było z tym już różnie. Policja i jej gmach przy ul. Chmurnej budziły strach. Strach i uprzedzenia umiejętnie kierowano przeciw Żydom i innym nacjom, religiom i orientacjom. W nocy z 8 na 9 listopada 1938, pod nadzorem straży pożarnej spalono synagogę. Z miasta wypędzono Żydów. W gmachu Prezydium Policji przesłuchiwano, więziono i torturowano nawet tych, którzy za mało entuzjastycznie przyjmowali nowe rządy.
Budynek Prezydium Policji przetrwał wojnę prawie niezniszczony, choć poważnym uszkodzeniom uległ przylegający do niego ratusz. Przejął go Zamech i zaadoptował na hotel robotniczy. W roku 1991 firma Elzam przebudowała na czterogwiazdkowy hotel (czwarta gwiazdka była trochę na wyrost), dziś hotel „Arbiter”. A ulica Chmurna niczym dziś nie zadziwia i nie przyciąga. Inaczej niż jej chmurna i tragiczna historia.
Napisz komentarz
Komentarze