W naszym mieście była kiedyś ul. Szkocka. Tak nazywała się dzisiejsza ul. Czeniakowska. Ale wbrew pozorom nie o niej mówić będziemy, choć Szkoci i Anglicy odegrali w naszej opowieści ważną rolę.
Na przełomie XVIII i XIX wieku żyło w Elblągu jeszcze wielu Anglików, Holendrów i Szkotów, którzy majątek odziedziczyli po przodkach z okresu wielkiej prosperity handlowej Elbląga. Między nimi byli dwaj Anglicy, lub Szkoci, jak podają inne źródła, szwagrowie – Karol Melchior Pott i Ryszard Cowle. Pott był aptekarzem, ale też i miłośnikiem nauk przyrodniczych. Zgromadził niemały zbiór instrumentów do badań matematycznych i fizycznych, pokaźną bibliotekę i takiż majątek. A że umarł bezdzietnie, jego szwagier – kupiec Ryszard Cowle ruchomości przekazał Gimnazjum Elbląskiemu, a z gotówki utworzył fundację, która opłacała naukę języka angielskiego w tymże Gimnazjum. W roku 1816 za 14.000 talarów przekazanych przez Ryszarda Cowle rozpoczeto budowę szpitala dla miasta Elbląga. Szpital ten usytuowano u zbiegu dzisiejszych ulic Pestalozziego i Zacisze. Oficjalne otwarcie placówki nastąpiło 8 sierpnia 1819 r. Dysponujący majątkiem po szwagrze fundator natychmiast przekazał obiekt miastu i dołożył do tego okrągła sumę 50 000 talarów na „bezpłatne leczenie i żywienie tych pozbawionych pomocy, chorych cieleśnie i umysłowo osób, o których gmina miejska zobowiązana jest troszczyć się ze środków gminnych. Także powinno przyjmować się chorych służących, czeladników rzemieślniczych i inne osoby na rachunek ich chlebodawców, cechów i krewnych lub władz spoza miasta”. Do szpitala musiała zostać przyjęta też każda osoba z wypadku, znaleziona na ulicy lub chora zakaźnie. Pieniądze z fundacji pokrywały koszt utrzymania placówki i personelu. Koszty leczenia pokrywało miasto. Szpital w tym miejscu istniał do 1904 r., gdy również z pieniędzy fundacji Pott-Cowle oraz funduszy rodziny Schichau wybudowano nowoczesny na ówczesne czasy nowy szpital przy ul. Żeromskiego. Wówczas to niedawno powstałą ulicę Rzeźni Miejskiej nazwano imieniem dwóch szwagrów: Pott-Cowle Strasse.
A co się stało ze starym budynkiem szpitala? – otóż miasto zorganizowało w nim szkołę Pestalozziego. Wkrótce też zmieniono nazwę ulicy z Loży (masońskiej) na ul. Pestalozziego – i tak jest do dziś.
Budowę nowego szpitala miejskiego rozpoczęto w roku 1898 wg projektu znanych niemieckich architektów. Budynek główny otrzymał formę barokowego pałacu z podjazdem i początkowo niższymi, bo tylko piętrowymi skrzydłami. Bogato zdobiony ornamentami, z wielkim ogrodem odwoływał się do posiadłości bogatych junkrów. Jednorazowo szpital mógł przyjąć 250 pacjentów. Rocznie przyjmował ich ponad 2.800. Przy szpitalu był pawilon dla zakaźnie chorych oraz szkoła pielęgniarska dla dziewcząt.
Zabudowa ul. Żeromskiego rozpoczęła się w kilka lat po wybudowaniu szpitala. Teren tu był podmokły i niestabilny, dlatego budynki stawiano tylko wzdłuż ulic, na specjalnie wzmocnionym gruncie. W latach I wojny światowej wzniesiono baraki dla nie mieszczących się w szpitalach rannych oraz dla uciekinierów z terenów zajętych przez armię rosyjską. Baraki stanęły na targu bydlęcym, pomiędzy rzeźnią i hotelem Stadt Elbing oraz na terenie przylegającym do szpitala.
Dzisiejsza ulica Żeromskiego, to jedna z ciekawszych ulic naszego miasta. Jeszcze do niedawna była tu XIX-wieczna Rzeźnia Miejska o pięknej, historyzującej architekturze. Pozostał urokliwy budynek hotelu Stadt Elbing, w którym mieści się dziś przychodnia zdrowia. W latach 20-tych XX wieku planowano w tym miejscu utworzyć nowe centrum administracyjne szysbko rozwijającego się Elbląga. Stąd zarówno budynki użyteczności publicznej, jak i kamienice otrzymały niebanalny wygląd, podkreślający znaczenie miejsca. Planu tego nie zrealizowano, choć w roku 1926 wybudowano Urząd Miar i Urząd Skarbowy a w 1938r. monumentalny gmach komendantury wojskowej (dziś PWSZ).
Napisz komentarz
Komentarze